شیشه گری دستی، هنری از جنس دمیدن شیشه‌ی دست‌ساز از
شیشه‌ی دست‌ساز از جمله‌ی اصیل‌ترین و ارزنده‌ترین صنایع دستی است که در ایران دارای سابقه‌ای طولانی بوده و ظروف و اشیاء شیشه‌ای به دست آمده از روزگاران پیشین دلالت بر وجود این صنعت در ادوار بسیار دور و حتی پیش از میلاد دارد. یک گردنبند شیشه‌ای متعلق به ۲۲۵۰ سال قبل از میلاد که دارای دانه‌های آبی رنگ است و در ناحیه‌ی شمال غربی ایران کشف شده و نیز قطعات شیشه‌ای مایل به سبز که طی کاوش‌های باستان‌شناسی در لرستان، شوش و حسنلو به دست آمده، مؤید سابقه‌ی این صنعت در کشورمان است.
شیشه گری دستی، هنری از جنس دمیدن : شیشه گری دستی، هنری از جنس دمیدن
: شیشه گری دستی، هنری از جنس دمیدن
شیشه‌گری دستی در ایران به دلایل گوناگون در دوران مختلف، فراز و نشیب‌های زیادی داشته است اما پیوسته حضور خود را در میان صنایع دستی و به عنوان یکی از نمودهای ارزنده‌ی ذوق و هنر ایرانی حفظ کرده است.
اوج صنعت شیشه‌گری در ایران، در زمان سلطنت سلجوقیان است. در این دوران، صنعتگران به روش‌های جدیدی روی آورده بودند و با استفاده از قالب‌های گوناگون، نقش‌های برجسته و فرورفته را در شیشه ایجاد می‌کردند. حک کردن و تراشیدن شیشه نیز در این دوران به کارهای تکمیلی شیشه‌گری اضافه شد و نقاشی‌های گوناگون از قبیل گل‌های تزیینی، اشکال حیوانات و... با استفاده از رنگ‌های متنوع، زینت‌بخش اشیای شیشه‌ای شد.
فرآورده‌های شیشه‌ای این دوران بیشتر شامل ظروف کوچک و بزرگ، عطردان‌های بسیار ظریف، جام‌ها و گلدان‌هایی با فرم‌ها و اندازه‌های متنوع و اشیاء تزیینی کوچکی به شکل حیوانات هستند.
نمونه‌هایی از شیشه‌های باستانی
در سال‌های اخیر شیشه‌گران بیشتر از خرده شیشه به عنوان مواد اولیه‌ی مورد مصرفشان بهره می‌گیرند و نحوه‌ی کار به این صورت است که ابتدا کوره را به مدت سه تا چهار شبانه‌روز روشن نگه می‌دارند و هنگامی که حرارت آن به حد مطلوب رسید از یک سو شیشه‌ی خرد شده را داخل آن ریخته و از سوی دیگر شیشه‌ی مذاب را برداشته و به مصرف می‌رسانند. البته گاه از ترکیب شیشه خرده و سیلیس به عنوان ماده‌ی اولیه‌ی اصلی استفاده می‌شود و برای رنگین ساختن ماده‌ی مذاب از اکسید فلزی مورد نظر استفاده می‌کنند.شیوه‌ی تهیه‌ی رنگ
یکی از مهم‌ترین بخش‌های شیشه‌گری دستی نحوه‌ی ساخت رنگ‌های شیشه است. تنوع رنگ‌ها موجب زیبایی هرچه بیشتر محصولات شیشه‌ای می‌شوند. هنرمندان این عرصه برای ایجاد رنگ‌های گوناگون در شیشه از اکسید فلزات مختلف بهره می‌برند که به شکل پودر در بازار وجود دارند.
برای تولید رنگ آبی لاجوردی از اکسید کبالت، برای رنگ آبی زنگاری از اکسید مس و کرومات، برای رنگ سبز از بی کرومات و اکسید آهن و برای رنگ قرمز از اکسید مس یک ظرفیتی یا سلینیوم استفاده می‌کنند. استفاده از بی اکسید منگنز به اضافه‌ی کبالت برای تهیه‌ی رنگ بنفش و بی اکسید منگنز برای تهیه‌ی رنگ زرشکی مرسوم است. رنگ شیری نیز به وسیله‌ی نمک‌های فسفر یا فلوریدها و رنگ قهوه‌ای از پیریت، گوگرد و زغال چوب به دست می‌آید.
این اکسید‌ها به اندازه‌ی مورد نیاز با خرده شیشه یا سیلیس مخلوط می‌شوند و آنگاه برای ذوب شدن داخل کوره قرار می‌گیرند.نحوه‌ی انجام کار
ابزار کار شیشه‌گری دستی بسیار مختصر و ساده است. مهم‌ترین وسیله‌ی این صنعت، لوله‌ای فولادی به طول ۱۰۰ تا ۱۲۰ سانتی‌متر با آلیاژی مخصوص است که اصطلاحا «دم» نامیده می‌شود. این لوله توخالی است و برای برداشتن شیشه از داخل کوره مورد استفاده قرار می‌گیرد و شیشه‌گران با فرو بردن آن درون شیشه‌ی مذاب و چرخاندن آن، مقدار کمی از شیشه را که اصطلاحا «بار» نام دارد از داخل کوره برداشته سپس در لوله می‌دمند، به این ترتیب گوی کوچکی که به آن گوی اول گفته می‌شود، به دست می‌آید. بعد از سرد و سخت شدن این گوی، مجددا دم را داخل شیشه‌ی مذاب فرو برده و مقدار لازم را برای ساخت شیء مورد نظر برمی‌دارند.
تهیه‌ی گوی اول به صنعتگر امکان می‌دهد تا مقدار شیشه‌ای که در مرحله‌ی دوم برمی‌دارد در تمام نقاط دارای قطر مساوی بوده و محصولی که تولید می‌شود دارای قطر یکسان باشد ولی چون در این مرحله، غلظت شیشه‌ی مذاب، کم و قابلیت شکل‌پذیری آن ناچیز است و از سویی باید فرم متناسب و قطر مساوی و یکسان داشته باشد صنعتگر لوله‌ی دم را روی میله‌ای که دارای سر دوشاخه است قرار داده و در حالی که دم را به طور مرتب می‌چرخاند آن را داخل وسیله‌ی دیگری که قاشق نام دارد و عبارت از چوبی استوانه‌ای به ارتفاع هفت و قطر ۱۵ سانتی‌متر است و در یک سطح دارای فرورفتگی بوده و به میله‌ای فلزی متصل است، قرار می‌دهد.
صنعتگر ضمن کار و به منظور جلوگیری از سوختن قاشق و نیز برای آنکه شیشه‌ی مذاب به قاشق نچسبد، هر چند دقیقه یک بار آن را داخل آب فرو می‌برد. پس از انجام این عمل، استادکار به اندازه‌ی دلخواه در لوله‌ی فولادی دمیده و گوی کره‌مانندی به وجود می‌آورد، آنگاه پشت دستگاه مخصوصی که عبارت از یک نیمکت و دو میله‌ی افقی در اطراف است نشسته و دم را روی میله‌های طرفین نیمکت قرار داده و آن را می‌غلطاند و برای پیشگیری از کج شدن بار به طرف پایی