قیامت صغری، عالم برزخ یا قیامت صغری قیامت صغری

قیامت صغری، عالم برزخ یا قیامت صغری
قیامت صغری
آنچه که وارد عالم برزخ می‏گردد، صورت مثالی انسان است نه بدنی که در قبر قرار می‏گیرد. روح پس از مفارقت بدن به اجسامی لطیف تعلق می گیرد که مشابه بدن عنصری اند(سید عبداللّه شبّر، حق الیقین فی معرفة اصول الدین، 399). از ویژگی‏های صورت مثالی این است که ماده ندارد، امّا آثار ماده مانند شکل و صورت وحدّ وکمّ و کیف و اعراض فعلیه را داراست؛ یعنی مجرّد تام نیست. به عبارت دیگر، دارای اندازه و حدّ و رنگ و بو و مسرّت و غضب و نگرانی است. بنابراین، زنده است و دیده‏ی بصیرت و ادراکش افزون می‏گردد و مورد سوال، مواخذه، ثواب و عقاب برزخی قرار می‏گیرد.(محمد حسین حسینی تهرانی، معاد شناسی، ج2، ص 185)
بنابراین در عالم برزخ نیز عذاب و پاداش وجود دارد. برخی از آیات نیز به مسئله عذاب برزخی اشاره دارند:
«فَوَقَاهُ اللَّهُ سَیِّئَاتِ مَا مَکَرُوا وَحَاقَ بِآلِ فِرْعَوْنَ سُوءُ الْعَذَابِ، النَّارُ یُعْرَضُونَ عَلَیْهَا غُدُوًّا وَعَشِیًّا وَیَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ أَدْخِلُوا آلَ فِرْعَوْنَ أَشَدَّ الْعَذَابِ» (غافر: 45ـ46)
«پس خدا او را از عواقب سوء آنچه نیرنگ مى‏کردند حمایت فرمود و فرعونیان را عذاب سخت فرو گرفت،[اینک هر] صبح و شام بر آتش عرضه مى‏شوند و روزى که رستاخیز بر پا شود [فریاد مى‏رسد که] فرعونیان را در سخت‏ترین [انواع] عذاب درآورید»  
مقصود از «عذاب» در آیه شریفه، عذاب برزخی است، مرحوم علّامه طباطبائی در این زمینه می‏نویسد:
«اولاً، عرضه بر آتش در برزخ است و پس از آن دخول در آتش محقق می‏شود و این دخول در آتش شدیدتر از عرضه کردن بر آتش است. ثانیا، عرضه بر آتش قبل از قیام قیامت است که همان عذاب برزخی است؛ عالمی که بین موت و بعث فاصله است. اما دخول در آتش در قیامت تحقق پیدا می‏کند. ثالثا، افراد، هم در برزخ و هم در قیامت به عذابی واحد معذّب می‏شوند؛ اما برزخیان از دور به وسیله آن عذاب می‏شوند، ولی در قیامت داخل در آن عذاب خواهند شد.» (سید محمدحسین طباطبائی، المیزان، قم، منشورات جامعة المدرسین، ج 19، ص 349).
: عذاب و پاداش انسان ها از لحظه مرگ آغاز می شود. البته عذاب و پاداش اخروی غیر از عذاب و پاداش برزخی است ولی به هر حال، انسان ها از لحظه بعد از مرگ با تجسم اعمال خود مواجه می شوند.
«در عالم برزخ هم با اینکه هنوز حساب کلی افراد رسیدگی نشده است و در قیامت باید رسیدگی بشود، افراد مختلفند، بعضی متنعمند و بعضی معذب. این است که فرموده اند:
«القبر اما روضة من ریاض الجنة، او حفرة من حفر النیران»؛ عالم قبر برای انسان یا به منزله باغی است از باغهای بهشت و یا به منزله گودالی است از گودالهای جهنم.
بنابراین هم عذاب برزخی و هم پاداش برزخی وجود دارد. اما کیفیت عذاب و پاداش در عالم برزخ  چگونه است؟ در ادامه مقاله به سوالاتی که در این زمینه مطرح می‏شود پاسخ می گوییم. بر اساس آیات و روایات، حقیقت عذاب و نعمت برزخی چیزی جز تجسم اعمال انسانی در حیات دنیا نیست. اعمال انسانی دارای دو بعد یا دو ساحت آشکار و نهان هستند. بعد ظاهری اعمال انسان همان چیزی است که در این دنیا آنها را انجام می دهیم، مثلا غیبت کردن، دروغ گفتن، خوردن مال یتیم، صدقه دادن، نماز خواندن، روزه گرفتن و ... همگی صورت های ظاهری اعمالی هستند که در این دنیا مرتکب آنها می شویم. اما همین اعمال از حقیقتی باطنی نیز برخوردارند. حقیقت باطنی اعمال در این دنیا از دید ما پنهان هستند. مثلا صورت واقعی غیبت، خوردن جسد میّت است. صورت واقعی اکل مال الیتیم، خوردن آتش است. صورت واقعی روزه، سپهر از آتش جهنم است و ... . اعمال انسان بعد از مرگ به صورت با صور باطنی خود متجسم خواهند شد. بنابراین، عذاب، صورت ملکوتی و باطنی اعمال دنیوی است. شهید مطهری در این زمینه می گوید:
«... یعنی‏ آن وقت (بعد از مرگ) آن دنیا را می‏بیند ، وضع خودش را در آن عالم می‏بیند ، اعمال‏  خودش را می‏بیند و اشیاء را به صورت مثالی می‏بیند ، مثال عمل خودش را  می‏بیند ، مثال زن و فرزند خودش را می‏بیند و فرشتگان را می‏بیند. به هر  حال چیزهایی را که تا حالا نمی‏دید ، آن وقت می‏بیند و در همان حال این‏  دنیا را می‏بیند ، یعنی در مرز میان عالم دنیا و عالم بعد از دنیاست ، هم‏  اینجا را می‏بیند ، هم آنجا را ، هم زن و بچه و کسانش را می‏بیند که دور جسدش را گرفته‏اند دارند گریه می‏کنند ، و هم ملائکه را به صورت خاص ...» (مطهری، معاد: 47)
آیات زیادی نیز در زمینه تجسم اعمال وجود دارد، در ادامه به برخی از آنها اشاره می کنیم:
«یوم تجد کل نفس ما عملت من خیر محضرا ...» (آل عمران/30)؛ «روزى که هر کسى آنچه کار نیک به جاى آورده و آنچه بدى مرتکب شده حاضر شده مى یابد.»
«و لا یجزون الا ما کانوا یعملون» (یس/54)؛ «امروز بر کسى هیچ ستم نمى‏رود جز در برابر آنچه کرده‏اید پاداشى نخواهید یافت»
«ما یأکلون فی بطونهم الا النّار».(بقره/174)؛ «آنان جز آتش در شکمهاى خویش فرو نبرند»
آیات بسیار دیگری نیز وجود دارد که برای طولانی نشدن بحث از ذکر آنها خودداری می کنیم.
 
1- به عالم برزخ، عالم مثال، عالم خیال و قیامت صغری نیز می‏گویند. 
 
برای مطالعه بیشتر
1. معاد، مرتضی مطهری، انتشارات صدرا، 1388
2. معاد، سید عبدالحسین دستغیب، سید محمد هاشم دستغیب (مصحح)، انتشارات دارالکتاب، 1388
3. معاد، محسن قرائتی، انتشارات مرکز فرهنگی درس هایی از قرآن، 1386
4. معادشناسی، سید محمد حسین حسینی تهرانی، انتشارات نور ملکوت قرآن، 1381
5. معاد در قرآن، عبدالله جوادی آملی، علی اسلامی(ویراستار)، علی زمانی قمشه ای (تهیه و تنظیم)، انتشارات اسراء، 1387
 
منابع: