معماری ارمنی معماری هنر سینما آشپزی رقص پوشاک نقاشی تاریخ

معماری ارمنی
معماری هنر سینما آشپزی رقص پوشاک نقاشی تاریخ خط زبان ادبیات موسیقی مذهب اساطیر ارمنستان ورزش وارداوار
معماری ارمنی (به ارمنی: Հայկական ճարտարապետություն) (به انگلیسی: Armenian architecture) نوعی معماری خاص است که بیش از ۴۵۰۰ سال توسط ارمنیان بکار گرفته می‌شود. این معماری در طول سالیان دراز دچار تغییر و البته پیشرفت شده است. این معماری رابطه مستقیمی با اقلیم و شرایط طبیعی سرزمین کوهستانی ارمنستان، دارد و البته تحت تأثیر مستقیم تاریخ و فرهنگ ملت ارمنی نیز می‌باشد. وجود انواع مختلف سنگ‌های معدنی خصوصاً سنگ توف زیبایی خاصی به این نوع معماری بخشیده است.
معماری ارمنی مربوط به دوران قدیم، مانند معماری که از زمان سلسله پادشاهی یرواندونی‌ها، آغاز و تا زمان پادشاهی ارمنستان بزرگ ادامه یافت معماری ارمنی دوران اول نام گرفته است.
شهرهای شبیه شهرهای امروزی در تاریخ معماری ارمنی که مربوط به دوران اول معماری ارمنستان می‌باشد و در کتاب آناباسیس، کسنوفون نیز نام آنها آمده است عبارتند از:
آرماویر، یروانداشات، آرتاشات، واغارشاپات، زاره هاوان، تیگراناکرت آرتساخ، همچنین بناهایی نظیر معبد گارنی، زاره هاوان و شهرهایی نظیر آنی، دارویْنْک، آنی کاماخ، اوشن؛ و همچنین بناهای مذهبی مانند باگاوان، باگرواند، آشتیشاد، یریزا، حلقه معماری آن دوران ارمنستان را نشان می‌دهند.
مدتهای مدید چنین گمان می‌رفت که معماری ارمنی شاخه‌ای از معماری روم شرقی است. پیشرفت شایان توجهی در نیمه نخست سده بیستم صورت گرفت و جمعی از جهانگردان و باستان شناسان غربی بناهای باستانی ارمنستان را مورد پژوهش و اکتشاف قرار دادند.
کتبی که توسط (ژوزف استرزیگوسکی، شارل دی یل، فلیکس تکسیه، ویلیام ویگرام و اُرمانده دالتون) نوشته شد به انتشار و شناسایی این معماری کمک نمود. با این حال مطالعه و تحقیق منظم نمونه‌های گوناگون معماری ارمنی توسط توروس تورامانیان و ژوزف استرزیگوسکی انجام گرفت و در نتیجه این معماری ناشناس به جهانیان معرفی گردید. نویسندگان غربی اذعان داشتند که هنر شرقی در رشد و توسعه معماری رومانسک و معماری گوتیک تأثیر گذارده است ولی نظر آنان از روی جزئیات جغرافیایی و تعمق در وجود مشترک و حتی شناسایی برخی از عناصر نبود.
استفاده از تاق قوسهای نعل اسبی و نوکدار مدت‌ها پیش از استعمال آنها توسط اعراب یا معماران هنر رومانسک و گوتیک در ارمنستان رواج داشت. آگوست شوازی نفوذ مجسمه‌سازی و حجاری ارمنی از طریق راه‌های طبیعی انتشار و مسیرهای بازرگانی به سراسر کشورهای غربی تا اسکاندیناوی و ایرلند را مورد بررسی قرار داد.
در مورد معماری دوران ارمنستان باستان پژوهش‌ها و حفاری‌هایی توسط دانشمندان ارمنی صورت گرفت در آن دوران به ویژه پیش از مسیحیت معماری محلی عالی و پیشرفته‌ای در ارمنستان وجود داشت که از گذشته‌ای بسیار دور سرچشمه می‌گرفت. حدود ۲۵۰۰ سال پیش در هایاسا یکی از مراکز تشکیل قوم ارمن، شهرها و دژها و بناهای مشهوری وجود داشت.
فعالیت‌های ساختمانی و ابداعی در سرزمین کوهستانی ارمنستان (فلات ارمنستان)، در زمان حکومت اورارتو توسعه فراوان یافت. در این دوران شهرها و دژهای متعددی بنا شده بود. (توشپا، روساخینیلی، آرگیشتیخینیلی، دژ اربونی، تیشبائینی و غیره). از آثار این دوره که در ارمنستان بجا مانده است باید «معبد خالدی» در موصاصیر و دژهای شهر وان و جز اینها را نام برد.
فعالیت‌های ساختمانی معماری در شهرها و دژهای قدیمی (آنی و آرماویر)، از یک سو و در پایتخت‌ها و شهرهای نو از دیگر سو ادامه یافت. (یروانداشات، آرتاشات، تیگراناکرت، باگاران، شیروان و غیره).
تا پیش از مسیحیت در ارمنستان، معماری ارمنی تحت تأثیر معماری اورارتو قرار داشت زیرا فرهنگ اورارتو خود جزئی از اجزاء تشکیل دهنده ویژگی‌های قوم ارمنی به شمار می‌رود. از سویی دیگر معماری ارمنی آمیخته با ویژگی‌های آشوری، کلدانی و حتی سومری بود.
از معروفترین آثار معماری ارمنی پیش از میلاد باید دژ و معبد گارنی را نام بود که بنا به نظر آلکساندر ساهینیان آمیزه‌ای از معماری یونانی، رومی و معماری بومی بوده متعلق به سده‌های دوم و سوم پیش از میلاد است.
پس از رسمیت یافتن دین مسیحیت در ارمنستان در زمان تیرداد سوم ارمنستان اکثر آثار معماران دوران بت‌پرستی به دست روحانیون مسیحی ویران شده بود به جای آنها کلیساهایی نو بنا گردید، و برخی دیگر فقط از نظر فضای داخلی تغییر شکل یافته محراب آنها به ضلع شرقی تغییر مکان یافته است. یکی از مهمترین کلیساهای این دوره کلیسای جامع اچمیادزین است، این کلیسا در ابتدا چوبی بود اما در سال ۴۸۴ میلادی به جای آن کلیسای سنگی امروزی بنا نهاده شد.
کاساغ
تکور
یرورک
صلیب دو متری کلیسای دوین
از مهمترین کلیساهای دیگر بازیلیکا (کاساغ، یرورک، تکور)، را می‌توان نام برد که تماماً از سنگ می‌باشد؛ که نمونه‌هایی از معماری اصیل ارمنی به شمار می‌روند.
از دیگر کلیساهای مهم باید بازیلیکا، دوین را نام برد که تا سال‌های ۴۷۰–۴۷۱ میلادی ساخته شده است. این کلیسا نماینده دوره دیگری از معماری ارمنی می‌باشد. در این دوره کلیساهایی که دارای پوشش ساده و شیروانی بودند تبدیل به ساختمان‌های گنبددار شدند گنبدهای ارمنی بعدها نمونه‌ای برای ساختن گنبدهای کلیساهای مسیحی اروپایی گردیدند.
از این دوره تا سده هفتم دوران ترقی معماری ارمنی محسوب می‌شود. در این زمان تاخت و تاز اعراب حدود ۲ سده فعالیت‌های ساختمانی را به سطح پائینی تقلیل داد. از سده هفتم تا دهم نیز کلیساهایی بنا شدند. این کلیساها دارای پلان مرکزی بودند که در وسط آن گنبد قرار داشت. یکی از این نوع بناها کلیسای جامع زوارتنوتس می‌باشد که در سال ۶۴۰ میلادی ساخته شد. این بنا در قسمت خارجی ۳۲ ضلعی بوده هر یک از گوشه‌ها یک جفت نیم ستون است. کلیسای زوارتنوت